เจ็บคอ เป็นอาการที่พบได้ทั่วไป โดยเฉพาะในผู้ป่วยไข้หวัด ซึ่งหลายคนมักคิดว่าอาการเจ็บคอสามารถรักษาให้หายได้ด้วยการรับประทานยาปฏิชีวนะ แต่ที่จริงแล้ว ยานี้ใช้กับอาการเจ็บคอในบางกรณีเท่านั้น ผู้ป่วยควรระมัดระวังในการใช้ยา เพราะหากใช้เกินจำเป็นอาจทำให้เกิดอันตรายหรืออาการเจ็บป่วยอื่น ๆ อย่างภาวะดื้อยาตามมาได้
เจ็บคอ จำเป็นต้องใช้ยาปฏิชีวนะหรือไม่ ?
ยาปฏิชีวนะ เป็นยาสำหรับรักษาการติดเชื้อแบคทีเรีย และช่วยป้องกันการแพร่กระจายของเชื้อแบคทีเรีย รวมทั้งลดความรุนแรงของภาวะแทรกซ้อนจากโรคติดเชื้อแบคทีเรียต่าง ๆ ได้ ส่วนอาการเจ็บคอและต่อมทอนซิลอักเสบมักเกิดจากการติดเชื้อไวรัส ซึ่งการติดเชื้อไวรัสส่วนใหญ่สามารถหายเองได้ จึงไม่จำเป็นต้องใช้ยาปฏิชีวนะในการรักษา เพราะยานี้ไม่สามารถกำจัดเชื้อไวรัสออกไปจากร่างกายได้ ยกเว้นในบางกรณีที่อาการเจ็บคอเกิดจากการติดเชื้อแบคทีเรีย ผู้ป่วยก็อาจต้องรับประทานยาปฏิชีวนะตามที่แพทย์กำหนดให้ครบ เพื่อช่วยให้อาการดีขึ้นได้
เมื่อไรควรใช้ยาปฏิชีวนะรักษาอาการเจ็บคอ ?
การใช้ยาปฏิชีวนะต้องได้รับคำแนะนำจากแพทย์ผู้เชี่ยวชาญเสมอ หากแพทย์ตรวจวินิจฉัยแล้วพบว่าผู้ป่วยติดเชื้อแบคทีเรียที่คอจนก่อให้เกิดอาการเจ็บคอ แพทย์จึงจะสั่งยาชนิดนี้ให้กับผู้ป่วย
ทั้งนี้ ในการตรวจวินิจฉัย แพทย์ไม่สามารถระบุเชื้อที่ก่อให้เกิดอาการป่วยได้จากการตรวจร่างกายภายนอก แต่สัญญาณการติดเชื้อแบคทีเรียที่อาจทำให้แพทย์สั่งจ่ายยาปฏิชีวนะ มีดังนี้
- มีไข้
- ไอ
- มักไม่มีน้ำมูก
- มีหนองในต่อมทอนซิล
- มีอาการกดเจ็บที่ต่อมน้ำเหลืองในคอ
ส่วนสัญญาณของการติดเชื้อไวรัส ได้แก่ อาจมีไข้ ไอ คอแดง เสียงเปลี่ยนไป และมีน้ำมูก ซึ่งหากมีอาการเหล่านี้ก็ไม่จำเป็นต้องรักษาด้วยการใช้ยาปฏิชีวนะ เนื่องจากการติดเชื้อไวรัสสามารถหายเองได้ด้วยกลไกของระบบภูมิคุ้มกัน แต่หากผู้ป่วยมีภาวะภูมิคุ้มกันทำงานผิดปกติ แพทย์ก็อาจให้ใช้ยาปฏิชีวนะด้วยเช่นกัน โดยขึ้นอยู่กับดุลยพินิจของแพทย์
ควรใช้ยาปฏิชีวนะหรือไม่ วินิจฉัยอย่างไร ?
นอกจากการตรวจวินิจฉัยจากการวิเคราะห์อาการดังข้างต้นแล้ว การตรวจทางห้องปฏิบัติการก็เป็นวิธีสำคัญที่ช่วยให้แพทย์ทราบได้อย่างแน่ชัดว่าผู้ป่วยจำเป็นต้องได้รับยาปฏิชีวนะหรือไม่ โดยแพทย์จะเก็บตัวอย่างเสมหะด้วยการให้ผู้ป่วยไอ สั่งเสมหะออกมาทางจมูก หรือใช้สำลีก้านป้ายเก็บตัวอย่างของเหลวภายในลำคอ จากนั้นจึงนำไปตรวจเพาะเชื้อในห้องปฏิบัติการ หากพบว่าผู้ป่วยติดเชื้อแบคทีเรีย แพทย์จะนำผลที่ได้มาใช้ประกอบการวินิจฉัยแล้วสั่งจ่ายยาปฏิชีวนะหรือวางแผนการรักษาอื่น ๆ อย่างเหมาะสมต่อไป
ผลข้างเคียงจากการใช้ยาปฏิชีวนะโดยไม่จำเป็น
หากใช้ยาปฏิชีวนะโดยไม่จำเป็นเพื่อรักษาอาการเจ็บคอที่เกิดจากการติดเชื้อไวรัส นอกจากจะไม่ช่วยให้อาการดีขึ้นแล้ว ยังส่งผลเสียต่อสุขภาพในอนาคตอีกด้วย โดยยาอาจไปทำลายเชื้อแบคทีเรียชนิดที่ดีต่อร่างกาย และอาจทำให้เชื้อแบคทีเรียอันตรายเข้ามาแทนที่ เป็นเหตุให้เกิดการป่วยเพราะติดเชื้อแบคทีเรีย รวมทั้งอาจเพิ่มความเสี่ยงเผชิญภาวะเชื้อแบคทีเรียดื้อยา อันเป็นสาเหตุทำให้การรักษาการติดเชื้อแบคทีเรียในอนาคตได้ผลไม่เป็นที่น่าพอใจ หรืออาจทำให้การรักษาเป็นไปได้ยากยิ่งขึ้นอีกด้วย
