ผงเกลือแร่

ORS (Oral Rehydration Salts) หรือที่เรียกว่า ผงน้ำตาลเกลือแร่ (Electrolyte Powder Packet) คือ สารที่ช่วยทดแทนการสูญเสียเกลือแร่ มีคุณสมบัติในการช่วยเพิ่มพลังงาน เกลือแร่ และน้ำในร่างกาย รวมทั้งป้องกันความรุนแรงที่อาจเกิดขึ้นจากการสูญเสียน้ำ และเกลือแร่จากอาการท้องเสียและอาเจียนได้ ORS หาซื้อได้ตามร้านขายยาทั่วไป ใช้ได้โดยไม่ต้องให้แพทย์สั่ง เว้นแต่เป็นผู้ที่มีประวัติแพ้ ORS หรือมีระดับโพแทสเซียมในเลือดสูง

เกี่ยวกับ ORS

กลุ่มยา	ผลิตภัณฑ์เกลือแร่ (Electrolyte)
ประเภทยา	ยาตามใบสั่งแพทย์ ยาหาซื้อได้เอง
สรรพคุณ	ทดแทนการสูญเสียน้ำและเกลือแร่ และลดความรุนแรงของอาการที่จะตาม
กลุ่มผู้ป่วย	เด็กและผู้ใหญ่
รูปแบบของยา	ยาชนิดผงแบบละลายน้ำ

คำเตือนในการใช้ ORS

• ผู้ป่วยที่มีประวัติแพ้ ORS หรือส่วนประกอบของผงเกลือแร่นี้ห้ามใช้โดยเด็ดขาด
• ผู้ป่วยที่มีระดับโพแทสเซียมในร่างกายสูง
• หากอยู่ในระหว่างตั้งครรภ์ หรือสงสัยว่าจะตั้งครรภ์ ควรแจ้งแพทย์ก่อนได้รับผงเกลือแร่ เพราะ ORS อาจส่งผลต่อทารกในครรภ์ได้
• สตรีที่ให้นมบุตรไม่ควรใช้ยานี้ หากต้องใช้ควรแจ้งให้แพทย์ทราบ
• หากผู้ป่วยอยู่ในระหว่างการใช้ยา หรือรับประทานยาชนิดอื่น ๆ อยู่ ต้องแจ้งแพทย์ก่อนใช้
• ผู้ที่ป่วยด้วยโรคหัวใจ หรือมีภาวะบวมน้ำ ลำไส้ทะลุ มีปัญหาในการปัสสาวะ มีปัญหาเกี่ยวกับไต หรือมีเลือดออกที่ทวารหนัก ควรแจ้งแพทย์ให้ทราบ เพราะ ORS อาจทำปฏิกิริยาต่ออาการป่วยได้
• ผู้ป่วยที่อาเจียนอย่างรุนแรง มีอาการท้องเสียอย่างหนัก หรือมีภาวะขาดน้ำ ควรรีบไปพบแพทย์ก่อนใช้ผงเกลือแร่
• ผู้ที่ปัญหาเกี่ยวกับการดูดซึมกลูโคสจากอาหาร ต้องแจ้งแพทย์ให้ทราบก่อนใช้ เพราะปัญหานี้อาจทำให้ยาไม่มีประสิทธิภาพในการรักษาผู้ป่วยเท่าที่ควร

ปริมาณการใช้ ORS

เพื่อบรรเทาอาการขาดน้ำและเกลือแร่จากการท้องเสีย หรืออาเจียน ในเบื้องต้นผสม ORS ด้วยอัตราส่วนดังต่อไปนี้

• ขนาดซอง 16.5 กรัม ผสมกับน้ำสะอาด 750 มิลลิลิตร
• ขนาดซอง 3.3 กรัม ผสมกับน้ำสะอาด 150 มิลลิลิตร

หากใช้ผงละลายเกลือแร่ในเด็กให้เพิ่มประมาณน้ำสะอาดเพื่อละลายขึ้นอีก 1 เท่าตัว จากนั้นภายใน 24 ชั่วโมงควรดื่มในปริมาณดังต่อไปนี้

เด็ก

• อายุน้อยกว่า 6 เดือน  2-3 แก้ว
  • อายุ 6 เดือน-2 ปี 3-4 แก้ว
  • อายุ 2-5 ปี 4-10 แก้ว

• อายุมากกว่า 5 ปี ดื่มได้เรื่อย ๆ จนกว่าอาการจะดีขึ้น

ผู้ใหญ่

• ดื่มได้เรื่อย ๆ จนกว่าอาการจะดีขึ้น

ทั้งนี้ปริมาณในการใช้ ORS จะขึ้นอยู่กับอาการของผู้ป่วย หากมีอาการไม่รุนแรงมากนัก ดื่มต่อเนื่องได้จนกว่าอาการท้องเสียจะหายดี แต่ถ้าหากมีอาการท้องเสียรุนแรง แพทย์อาจให้ใช้ควบคู่กับการติดตามอาการ

การใช้ ORS

ORS หรือผงละลายเกลือแร่ เป็นสารที่ใช้ในผู้ที่มีอาการท้องเสีย และอาเจียน จนทำให้เกิดภาวะขาดน้ำและเกลือแร่ ORS ไม่ได้ช่วยรักษาอาการ หรือทำให้ถ่ายน้อยลง  แต่ช่วยเพิ่มพลังงาน น้ำและเกลือแร่ในร่างกายได้ ช่วยลดความรุนแรงที่จะตามมาและทำให้อาการท้องเสีย หรืออาเจียนหายได้เร็วขึ้น ผงละลายเกลือแร่นี้ใช้ได้ทันทีที่มีอาการอุจจาระเป็นน้ำ โดยในการดื่มแต่ละครั้งให้กะปริมาณจากอุจจาระที่ถ่ายออกมา หากผู้ป่วยมีอาการท้องเสียเรื้อรัง ควรไปพบแพทย์เพื่อวินิจฉัยสาเหตุให้แน่ชัด

ORS มีคุณสมบัติในการทดแทนน้ำและเกลือแร่ที่สูญเสียจากการท้องเสียและอาเจียน ไม่สามารถนำเครื่องดื่มเกลือแร่ที่ใช้ในกรณีที่สูญเสียเหงื่อจากการออกกำลังกายมาใช้ทดแทน ORS เนื่องจากมีส่วนประกอบและคุณสมบัติที่ต่างกัน หากนำมาใช้ผิดวัตถุประสงค์ก็อาจเป็นอันตรายต่อผู้ป่วยได้

ในการใช้ ORS หากนำมาละลายน้ำแล้ว ไม่ควรเก็บไว้เกิน 24 ชั่วโมง และห้ามละลายในน้ำร้อนโดยเด็ดขาด ทั้งนี้ หากใช้ในเด็กทารกที่ดื่มนมแม่ เด็กยังดื่มนมแม่ต่อไปได้ แต่ต้องสลับกับการน้ำละลายผงเกลือแร่ในปริมาณ 50-100 มิลลิลิตร แต่ถ้าเด็กไม่ได้ดื่มนมแม่ ควรให้ครึ่งหนึ่งสลับกับการดื่มนมอีกครึ่งหนึ่ง หากไม่แน่ใจว่าเด็กมีอาการท้องเสียอันเนื่องมาจากนมหรือไม่ ควรหยุดให้นมทารก หากเป็นเด็กโต หลังจากใช้แล้ว 4 ชั่วโมงจะเริ่มรับประทานอาหารอ่อน ๆ ได้ เว้นแต่เด็กที่มีอาการอาเจียนร่วมด้วย ควรรอให้เด็กอาการดีขึ้นก่อนจึงค่อยให้รับประทานอาหาร

สตรีมีครรภ์ หรืออยู่ในช่วงให้นมบุตร ก่อนใช้ ORS จะต้องปรึกษาแพทย์ เนื่องจากมีผลข้างเคียงและเป็นอันตรายต่อทารก สารบางชนิดในผงละลายเกลือแร่อาจปนเปื้อนไปในน้ำนมแม่ได้ ผู้ใช้จึงควรรับทราบประโยชน์และความเสี่ยงที่จะได้รับก่อนตัดสินใจใช้ผงละลายเกลือแร่

ทั้งนี้หากผู้ป่วยใช้ ORS แล้วอาการยังไม่ดีขึ้นหรือรับสารดังกล่าวแล้ว 8-12 ชั่วโมง มีอาการอาเจียนมากขึ้น ถ่ายมากขึ้น ถ่ายเป็นมูกเลือด มีไข้สูง ชัก ตาลึกโหล ปัสสาวะน้อย และหายใจหอบควรรีบไปพบแพทย์โดยทันที

ผลข้างเคียงจากการใช้ ORS

เช่นเดียวกับยาทุกชนิด ORS เป็นสารที่อาจมีผลข้างเคียงกับผู้ป่วยได้ แต่พบได้น้อยหากใช้ในปริมาณที่เหมาะสม เว้นแต่ผู้ป่วยจะมีอาการแพ้ผงเกลือแร่ หรือสารประกอบในเกลือแร่ ซึ่งจะทำให้มีอาการดังต่อไปนี้

• มีลมพิษ
• ผื่นที่ผิวหนัง
• หายใจลำบาก
• แน่นหน้าอก
• มีอาการบวมที่ปากใบหน้า ริมฝีปาก และลิ้น

หรือหากผู้ป่วยใช้ ORS มากเกินไปก็อาจทำให้เกิดภาวะโซเดียมในร่างกายสูง จนนำมาสู่อาการเหล่านี้

• อาการชัก
• วิงเวียนศีรษะ
• หัวใจเต้นเร็ว
• ความดันโลหิตสูง
• อารมณ์ฉุนเฉียว
• กล้ามเนื้อกระตุก
• เกิดอาการร่างกายอยู่ไม่สุข
• มีอาการบวมที่ขาและเท้า
• มีอาการอ่อนแรง

หรือหากดื่มน้ำละลายผงเกลือแร่มากเกินไปก็อาจทำให้เกิดอาการเปลือกตาบวมได้ นอกจากนี้ ยังมีอาการอื่น ๆ ที่อาจแตกต่างกันไปในผู้ป่วยที่ใช้ ORS ซึ่งหากพบความผิดปกติในระหว่างการใช้ผงเกลือแร่ ควรรีบไปพบแพทย์เพื่อความปลอดภัย