ล้างมือด้วยสบู่ธรรมดาป้องกันเชื้อโควิด-19 ได้ไหม ? เป็นคำถามที่อดสงสัยไม่ได้เมื่อเห็นสบู่ที่วางขายตามร้านค้า มีทั้งสบู่ธรรมดาและสบู่สูตรแอนติแบคทีเรีย (Antibacteria Soap) หรือสบู่ฆ่าเชื้อโรค แต่หลายคนก็มักจะเลือกซื้อสบู่ฆ่าเชื้อโรคมาใช้แทนสบู่ธรรมดามากกว่า เพื่อความมั่นใจและความรู้สึกปลอดภัยในช่วงที่มีโรคระบาด แต่ในความเป็นจริง มีความจำเป็นต้องใช้สบู่ฆ่าเชื้อโรคในช่วงที่มีการระบาดของโรคโควิด-19 มากน้อยแค่ไหนกัน
การล้างมืออย่างถูกวิธีเป็นวิธีป้องกันเชื้อไวรัสโควิด-19 รวมถึงเชื้อโรคชนิดอื่น ๆ ได้อย่างมีประสิทธิภาพ ซึ่งสบู่ล้างมือก็ถือว่าเป็นอาวุธสำคัญในการรับมือกับเชื้อโรคร้าย บทความจึงนี้ได้รวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับสบู่ล้างมือ ทั้งแบบธรรมดาและแบบฆ่าเชื้อโรค รวมไปถึงความแตกต่างและประสิทธิภาพในการฆ่าเชื้อโรคของสบู่แต่ละชนิด
จำเป็นต้องใช้สบู่ฆ่าเชื้อแบคทีเรียในการป้องกันโควิด-19 หรือไม่ ?
ก่อนที่จะไปหาคำตอบของคำถามนี้ มารู้จักส่วนประกอบและหน้าที่ของสบู่กันก่อน สบู่เป็นผลิตภัณฑ์ที่ใช้ทำความสะอาด สบู่ทั่วไปมักมีส่วนประกอบหลัก คือ สารทำความสะอาด (Detergent) และสารลดแรงตึงผิว (Surfactant) ซึ่งช่วยชำระสิ่งสกปรกตกค้างบนผิว อย่างเชื้อโรคและเศษดินให้หลุดออกจากผิวหนัง แต่สารเหล่านี้ไม่ได้มีฤทธิ์ในการฆ่าเชื้อโรค เพียงแต่ทำให้เชื้อโรคหลุดออกจากผิว
ส่วนสบู่แอนติแบคทีเรียจะมีสารฆ่าเชื้อโรค (Antiseptic) ผสมร่วมกับสารทำความสะอาดและสารลดแรงตึงผิว ตัวอย่างของสารฆ่าเชื้อโรคที่อาจพบได้ในสบู่ประเภทนี้ เช่น แอลกอฮอล์ ไอโอดีน ไตรโคลซาน (Triclosan) คลอร์เฮกซิดีน (Chlorhexidine) และเฮ็กซาคลอโรฟีน (Hexachlorophene) ซึ่งเป็นสารที่ใช้ฆ่าเชื้อโรคบนผิวหนังโดยเฉพาะ เมื่อฟอกสบู่ที่มีสารเหล่านี้ก็อาจช่วยฆ่าเชื้อโรคบนผิวหนังก่อนที่เชื้อโรคเหล่านี้จะหลุดออกจากผิวหนังผ่านการล้างน้ำ
มาถึงตรงนี้ หลายคนอาจมองว่าสบู่ฆ่าเชื้อโรคก็น่าจะมีประสิทธิภาพในการป้องกันโรคได้สูงกว่า เพราะสามารถฆ่าเชื้อโรคได้ แต่การทดลองและหลักฐานทางวิทยาศาสตร์ในปัจจุบันก็ยังไม่สามารถยืนยันว่าสบู่แอนติแบคทีเรียสามารถป้องกันโรคได้มากกว่าสบู่ธรรมดา อีกทั้งผู้เชี่ยวชาญยังแนะนำว่าการใช้สบู่ฆ่าเชื้อโรคอาจทำให้ได้รับสารเคมีผ่านทางผิวหนังโดยไม่จำเป็นอีกด้วย นอกจากนี้ สารเชื้อโรคอย่างไตรโคลซานอาจทำให้เชื้อแบคทีเรียบางชนิดดื้อต่อยาปฏิชีวนะได้เมื่อใช้ติดต่อกันเป็นระยะเวลานาน และสารชนิดนี้ยังส่งผลเสียต่อสภาพแวดล้อมอีกด้วย
จากคำถามในข้างต้นได้อาจจะพอบอกได้ว่า สบู่ธรรมดาไม่สามารถฆ่าเชื้อโรคได้ แต่สามารถป้องกันโรคได้ไม่ต่างจากสบู่สูตรแอนติแบคทีเรีย และการใช้สบู่แอนติแบคทีเรียอาจมีแนวโน้มที่จะเกิดปัญหาตามมาได้มากกว่า อย่างไรก็ตาม ไม่ว่าจะใช้สบู่สูตรไหนก็ควรล้างมืออย่างถูกวิธี เพื่อให้แน่ใจว่าเชื้อโรคเหล่านั้นถูกกำจัดออกไปจากผิวหนังแล้ว
เคล็ดลับการล้างมือและดูแลมือในช่วงการระบาดของโควิด-19
ในช่วงที่มีการระบาดของโรค ทุกคนจำเป็นต้องล้างมือกันบ่อยขึ้น แต่ไม่ว่าจะใช้สบู่แบบไหนก็เสี่ยงทำให้มือแห้งและอาจนำไปสู่ปัญหาผิวอื่น ๆ ได้เช่นกัน มาดูเคล็ดลับเล็ก ๆ น้อย ๆ ที่อาจช่วยป้องกันเชื้อโรคและลดผลข้างเคียงจากการล้างมือได้
- ล้างมือด้วยสบู่อย่างน้อยครั้งละ 20 วินาที
- ควรล้างทุก ๆ ส่วนของมือ ไม่ว่าจะเป็นนิ้ว ซอกนิ้ว ฝ่ามือ หลังมือ ซอกเล็บ ไปจนถึงข้อมือ
- ล้างมือทุกครั้งก่อนเข้าบ้านหรือออฟฟิศ ก่อนปรุงอาหารและรับประทานอาหาร ก่อนสัมผัสร่างกาย อย่างการแกะ เกา สัมผัสใบหน้า หรือสวมใส่คอนแทคเลนส์
- ล้างมือทุกครั้งหลังจากเข้าห้องน้ำ เล่นกับสัตว์เลี้ยง สั่งน้ำมูกหรือไอจาม ทิ้งขยะ สัมผัสกับผู้ป่วย สัมผัสแผล สัมผัสสิ่งของสาธารณะ อย่างราวจับ ลูกบิดประตู และเมนูอาหาร
- เช็ดมือให้แห้งด้วยกระดาษเช็ดมือหรือผ้าสะอาด และควรซักทำความสะอาดผ้าเช็ดมือเป็นประจำ
- พกแฮนด์ครีมหรือโลชั่นทามือติดตัว และใช้ทาเมื่อหลังล้างมือเพื่อป้องกันผิวแห้งระคายเคือง
นอกจากการล้างมืออย่างถูกต้องแล้ว ควรป้องกันตนเองด้วยการหลีกเลี่ยงไปในสถานที่ที่คนเยอะ สวมหน้ากากอนามัยเมื่อต้องเข้าไปในที่สาธารณะ หากไม่สะดวกล้างมือ ควรใช้เจลแอลกอฮอล์แทน และดูแลรักษาสุขภาพให้แข็งแรงอยู่เสมอ หากพบว่าตนเองมีไข้ ไอ หายใจลำบาก หรือมีสัญญาณของการติดเชื้อโควิด-19 ควรสวมหน้ากากอนามัยและไปพบแพทย์เพื่อเข้ารับการตรวจ
