สะดือเหม็น เป็นอาการที่มีกลิ่นไม่พึงประสงค์ออกมาจากสะดือ อาจมีก้อนสิ่งสกปรก ของเหลวสีขาว เหลือง น้ำตาล หรือมีเลือดปนไหลออกมาทางสะดือด้วย โดยมีสาเหตุส่วนใหญ่มาจากการติดเชื้อแบคทีเรียหรือเชื้อรา ในบางครั้งอาการสะดือเหม็นก็เกิดขึ้นร่วมกับอาการบวมแดงและสร้างความเจ็บปวดในบริเวณใกล้เคียงด้วย
สาเหตุของสะดือเหม็น
สะดือเหม็นเกิดจากหลายสาเหตุ โดยปัจจัยหลัก ๆ ที่ทำให้มีอาการนี้ ได้แก่
การติดเชื้อแบคทีเรีย เนื่องจากบริเวณสะดือของคนเราจะเป็นจุดที่มีความร้อนและอับชื้น อีกทั้งยังมีเชื้อแบคทีเรียอาศัยอยู่แล้วหลายชนิด จึงทำให้เอื้อต่อการเจริญเติบโตของเชื้อแบคทีเรียมากจนเกิดการติดเชื้อ โดยปัจจัยเสี่ยงที่อาจเพิ่มการติดเชื้อ ได้แก่ การเจาะสะดือ การไม่รักษาความสะอาดบริเวณสะดือ การสะสมของเหงื่อ สบู่ หรือสิ่งตกค้างภายในสะดือ
การติดเชื้อรา ส่วนใหญ่การติดเชื้อราที่สะดือมักเกิดจากเชื้อรากลุ่มแคนดิดา (Candida) ซึ่งเป็นราแบบยีสต์ที่มีเซลล์เดียว เจริญเติบโตได้ดีในบริเวณที่มีความร้อนและอับชื้น อย่างตามอวัยวะในระบบทางเดินปัสสาวะ ตามข้อพับ ขาหนีบ ปาก จมูก และสะดือ เมื่อราเจริญเติบโตมากจนเกินไป อาจทำให้เกิดการติดเชื้อ ทำให้เกิดอาการบวมแดง มีกลิ่นเหม็น เกิดอาการคัน หรือมีสิ่งสกปรกออกมา
โรคเบาหวาน ผู้ป่วยโรคเบาหวานมีแนวโน้มที่จะเกิดอาการสะดือเหม็นจากการติดเชื้อรา เนื่องจากมีระดับน้ำตาลในเลือดสูง ซึ่งเชื้อราแบบยีสต์เจริญเติบโตได้จากน้ำตาลเช่นกัน
การผ่าตัด เป็นอีกหนึ่งสาเหตุที่พบได้มาก เนื่องจากผู้ป่วยอาจติดเชื้อจากการผ่าตัด โดยเฉพาะการผ่าตัดบริเวณสะดือหรือการเจาะรูตรงสะดือเพื่อทำการผ่าตัด เช่น การทำหมันในเพศหญิง เป็นต้น
ภาวะปัสสาวะรั่วออกทางสะดือ (Patent Urachus) ตามปกติท่อสะดือที่ต่อระหว่างกระเพาะปัสสาวะกับสะดือจะปิดลงสนิทหลังเราเกิด แต่ในบางกรณีที่ผู้ป่วยมีท่อสะดือที่เปิดออก จะทำให้เกิดการการรั่วไหลของน้ำปัสสาวะที่ส่งกลิ่นเหม็น และยังเสี่ยงต่อการติดเชื้อแบคทีเรียและเชื้อราด้วย
ซีสต์ในสายสะดือ (Urachal Cyst) เป็นการเกิดซีสต์หรือถุงน้ำขึ้นในท่อสะดือที่ไม่ได้ปิดสนิทตั้งแต่หลังเกิดมา ทำให้อาจมีของเหลวสะสมอยู่กลายเป็นถุงน้ำในท่อสะดือจนอาจเกิดการติดเชื้อได้ ซึ่งอาจมีของเหลวสีขุ่นหรือมีเลือดปนไหลออกมาจากสะดือร่วมกับอาการสะดือเหม็น
ซีสต์ไขมันใต้ผิวหนัง (Sebaceous Cyst) แม้จะเป็นสาเหตุของสะดือเหม็นที่พบได้ไม่บ่อยนัก ซีสต์ไขมันใต้ผิวหนังเป็นปุ่มเนื้อนูนเล็ก ซีสต์ชนิดนี้อาจเกิดขึ้นบริเวณที่มีรูขุมขนและต่อมไขมันบริเวณสะดือ และอาจเกิดการติดเชื้อลุกลามได้ โดยเฉพาะเมื่อเกาบริเวณดังกล่าว
เมื่อใดที่ควรไปพบแพทย์ ?
แม้ปัญหาสะดือเหม็นอาจยังไม่ปรากฏอาการที่รุนแรง แต่หากปล่อยไว้โดยไม่ได้รับการดูแลรักษา และอาการไม่บรรเทาลง อาจเสี่ยงต่อการเกิดความเจ็บป่วยที่รุนแรงขึ้นได้ต่อไป ดังนั้น หากมีอาการสะดือเหม็นอย่างเรื้อรัง หรือมีอาการอื่น ๆ ดังต่อไปนี้ซึ่งอาจเป็นสัญญาณของการติดเชื้อเกิดขึ้นร่วมด้วย ควรไปพบแพทย์เพื่อรับการตรวจรักษา
- มีไข้
- ผิวสะดือและบริเวณโดยรอบมีสีแดง
- มีหนองไหลออกมาจากสะดือ โดยเฉพาะผู้ที่มีแผลผ่าตัดในบริเวณนั้น
- รู้สึกปวดท้องแบบกดแล้วเจ็บ
- รู้สึกเจ็บปวดขณะปัสสาวะ
การตรวจวินิจฉัยเมื่อไปพบแพทย์
เมื่อไปพบแพทย์ ในเบื้องต้นแพทย์จะทำการตรวจร่างกายและตรวจบริเวณสะดือเพื่อหาสาเหตุของอาการที่เป็นปัญหา ในบางกรณีแพทย์อาจนำตัวอย่างของเหลวหรือเซลล์เนื้อเยื่อภายในสะดือไปส่งตรวจในห้องปฏิบัติการด้วย เพื่อทดสอบหรือส่องกล้องจุลทรรศน์ตรวจหาการติดเชื้อ ซึ่งจะนำไปสู่การวางแผนรักษาตามอาการป่วยอย่างถูกต้องต่อไป
การรักษาสะดือเหม็น
สะดือเหม็นอาจสามารถรักษาให้หายได้หากทราบสาเหตุที่แน่ชัด และรับการรักษาดูแลอย่างเหมาะสม โดยเฉพาะการรักษาความสะอาดบริเวณสะดือ โดยตัวอย่างการรักษาอาการตามสาเหตุหลักที่มักทำให้เกิดสะดือเหม็น ได้แก่
- ภาวะติดเชื้อ หากเป็นการติดเชื้อแบคทีเรียหรือเชื้อรา แพทย์อาจแนะนำให้ใช้ยาหรือครีมต้านเชื้อรา และต้านเชื้อแบคทีเรียทาบริเวณสะดือ หลังจากที่ล้างทำความสะอาดสะดือด้วยสบู่หรือโฟมที่มีฤทธิ์ต้านเชื้อเหล่านั้น และเช็ดสะดือจนแห้งแล้ว
- โรคเบาหวาน การควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดจะช่วยควบคุมอาการและลดการติดเชื้อราบริเวณสะดือ โดยผู้ป่วยควรปฏิบัติตามคำแนะนำของแพทย์อย่างเคร่งครัด และไปพบแพทย์ตามนัดหมายเสมอ เพื่อตรวจวัดระดับน้ำตาลในเลือด และควบคุมไม่ให้ระดับน้ำตาลผิดปกติจนเสี่ยงต่อการเจ็บป่วยและภาวะแทรกซ้อนอื่น ๆ รวมถึงปัญหาสะดือเหม็นด้วย
- ภาวะปัสสาวะรั่วออกทางสะดือ ผู้ป่วยที่เผชิญปัญหานี้ อาจต้องเข้ารับการผ่าตัดรักษาเพื่อแก้ไขปัญหาการรั่วไหลของปัสสาวะ ลดความเสี่ยงในการติดเชื้อในระบบทางเดินปัสสาวะ และการเกิดมะเร็งในท่อสะดือ แต่มีโอกาสเกิดได้น้อยมาก
- ซีสต์ในสายสะดือ แพทย์อาจให้ยาปฏิชีวนะแก่ผู้ป่วยเพื่อรักษาการติดเชื้อให้หมดไปก่อน จากนั้นอาจทำการผ่าตัดส่องกล้อง ด้วยการเจาะรูเล็ก ๆ บริเวณช่องท้อง แล้วสอดเครื่องมือเพื่อผ่าตัดนำสิ่งสกปรกที่อยู่ภายในซีสต์ออกมา
- ซีสต์ไขมันใต้ผิวหนัง แพทย์อาจให้ยาปฏิชีวนะ อาจทำหัตถการผ่าเปิดช่องเล็ก ๆ เพื่อนำของเหลวและสิ่งสกปรกภายในซีสต์ออกมา อาจทำการผ่าตัดนำซีสต์หรือถุงน้ำทั้งหมดออกไป หรืออาจเลือกใช้เลเซอร์กำจัดซีสต์ในบริเวณนั้นให้หมดไป
สะดือเหม็น ดูแลรักษา และป้องกันด้วยตนเองได้อย่างไร
- เช็ดทำความสะอาดสะดือให้แห้งทุกครั้งหลังอาบน้ำ
- ล้างทำความสะอาดสะดือทุกวันด้วยสบู่ที่ช่วยต้านเชื้อแบคทีเรียและน้ำเปล่า จากนั้นใช้ผ้าสะอาดหรือสำลีเช็ดทำความสะอาดภายในสะดือ หรืออาจใช้น้ำเกลือล้างทำความสะอาดสะดือแล้วเช็ดให้แห้ง
- ไม่ทาครีมหรือสารเพิ่มความชุ่มชื้นใด ๆ ในสะดือ เพราะอาจทำให้เกิดการอุดตันจนเกิดการติดเชื้อแบคทีเรียหรือเชื้อราในภายหลังได้
- ไม่สวมเสื้อผ้ารัดรูปจนเกินไป เพราะอาจทำให้เกิดการเสียดสีระคายเคืองบริเวณสะดือ โดยควรหลีกเลี่ยงไปสวมเสื้อผ้าที่สบายตัว ซึ่งทำจากเส้นใยธรรมชาติแทน เช่น ผ้าฝ้าย
- ไม่เจาะสะดือ หรือหากเป็นผู้ที่เจาะสะดือ ควรรักษาทำความสะอาดบริเวณสะดืออยู่เสมอ เพื่อป้องกันการติดเชื้อ
