เมื่อฝุ่นเข้าตา คัน เคืองตา ทำอย่างไรดี

เชื่อว่าทุกคนน่าจะเคยเจอปัญหาเวลาที่มีละอองหรือฝุ่นเข้าตากันมาบ้าง โดยเฉพาะคนที่ใช้มอเตอร์ไซค์ในการเดินทาง คนที่ทำกิจกรรมกลางแจ้ง หรือคนที่เผชิญกับฝุ่นละอองอยู่บ่อย ๆ ซึ่งนอกจากความรู้สึกอึดอัดหรือรำคาญ ฝุ่นหรือผงเข้าตายังทำให้เกิดอาการผิดปกติทางดวงตาอีกด้วย ทั้งอาการตาแดง คันตา น้ำตาไหล ระคายเคืองดวงตา และรู้สึกเจ็บดวงตา

เมื่อมีสิ่งแปลกปลอมหรือฝุ่นเข้าตา ร่างกายจะผลิตน้ำตาออกมามากขึ้นเพื่อช่วยขจัดสิ่งแปลกปลอมออกมากับน้ำตา ซึ่งอาการมักจะดีขึ้นเองเมื่อเศษผงหรือฝุ่นนั้นถูกขับออก แต่บางครั้งกลไกการผลิตน้ำตาอาจไม่กำจัดสิ่งแปลกปลอมหรือฝุ่นที่ปลิวเข้าตาออกไปได้หมด และอาจส่งผลให้อาการแย่ลงได้ บทความนี้จึงได้รวบรวมวิธีดูแลตัวเองเมื่อมีฝุ่นเข้าตา และสัญญาณผิดปกติที่ควรไปพบแพทย์มาให้ได้ศึกษากัน

ฝุ่นเข้าตากับวิธีปฐมพยาบาลเบื้องต้น

เมื่อฝุ่นเข้าตาอย่าขยี้ตาโดยเด็ดขาด เพื่อป้องกันกระจกตาถลอกจากการถูกเศษฝุ่นหรือสิ่งแปลกปลอมขีดข่วน จากนั้นตรวจดูว่ามีเศษฝุ่นหรือสิ่งแปลกปลอมติดอยู่บริเวณใดของดวงตา โดยก่อนนำมือมาสัมผัสดวงตาควรล้างมือให้สะอาดทุกครั้ง หากใส่คอนแทคเลนส์อยู่ ควรถอดคอนแทคเลนส์ออกก่อน  

ในกรณีที่เศษผงหรือฝุ่นติดอยู่ในเปลือกตาบน ให้ดึงเปลือกตาบนอย่างเบามือลงมาทับเปลือกตาล่าง ซึ่งขนตาล่างอาจช่วยขจัดเศษฝุ่นออกไปได้ แต่หากอาการจากฝุ่นเข้าตายังไม่หายไปหรือเศษฝุ่นติดในเปลือกตาล่าง ให้ดึงเปลือกตาล่างลงเล็กน้อยเพื่อหาเศษผงหรือฝุ่นที่ติดอยู่ แล้วใช้สำลีก้านชุบน้ำค่อย ๆ เขี่ยเศษฝุ่นออก โดยควรระวังไม่ให้ถูกดวงตา

หากเศษฝุ่นยังคงติดอยู่ในดวงตา ฝุ่นเข้าตาปริมาณมาก หรือทำวิธีข้างต้นแล้วเศษฝุ่นยังคงติดอยู่ภายในตา อาจล้างตาโดยการเทน้ำสะอาดหรือน้ำเกลือลงในแก้วสะอาด จากนั้นให้ลืมตาในน้ำหรือน้ำเกลือ แล้วกะพริบตาหลาย ๆ ครั้ง เพื่อกำจัดฝุ่นหรือผงเข้าตาออก

แต่สำหรับใครที่รู้สึกแสบตาจากการใช้น้ำเปล่าล้างตา โดยเฉพาะผู้ที่ดวงตาระคายเคืองง่ายหรือใส่คอนเทคเลนส์เป็นประจำ สามารถใช้น้ำยาล้างตาแทนได้ โดยให้เทน้ำยาลงถ้วยล้างตาที่มาพร้อมกันในชุด ยกถ้วยประกบกับเบ้าตาแล้วเงยหน้าขึ้น ลืมตาในน้ำยา เอียงศีรษะไปมาและกลอกตาไปรอบ ๆ สักครู่ เพื่อให้ฝุ่นหรือสิ่งแปลกปลอมหลุดออก 

ทั้งนี้ ควรเลือกซื้อน้ำยาล้างตาที่ไม่ใส่วัตถุกันเสีย ผ่านการฆ่าเชื้อ และมีความเข้มข้นสมดุลกับน้ำหล่อเลี้ยงในดวงตา เพื่อความปลอดภัยต่อดวงตาและป้องกันการเกิดอาการแสบหรือระคายเคืองขณะล้างดวงตา และหากมีข้อสงสัยในการใช้น้ำยาล้างตา ควรปรึกษาเภสัชกรก่อนเพื่อความปลอดภัยต่อสุขภาพดวงตา

นอกจากนี้ น้ำยาล้างตาบางยี่ห้อยังมีสารบางชนิดที่มีฤทธิ์ฆ่าเชื้ออย่างอ่อน อย่างกรดบอริก (Boric acid) และซิงค์ซัลเฟต (Zinc Sulfate) ที่ช่วยบรรเทาอาการระคายเคืองดวงตา และยังมีการออกแบบถ้วยล้างตาให้โค้งเข้ากับรูปตา ทำให้น้ำยาไม่หกเลอะในระหว่างล้างตาและล้างตาได้สะดวกมากขึ้น 

อย่างไรก็ตาม เมื่อฝุ่นเข้าตาไม่ควรใช้ของแข็ง อย่างแหนบ คีมหนีบ หรืออุปกรณ์ต่าง ๆ มาเขี่ยเศษฝุ่นออกด้วยตัวเอง หากทำตามวิธีข้างต้นแล้วไม่ได้ผลหรือพบอาการผิดปกติทางดวงตาบางอย่าง เช่น รู้สึกเหมือนมีสิ่งผิดปกติค้างอยู่ในดวงตา ตาแดง ระคายเคืองตา ปวดตา ดวงตามีเลือดออก วัตถุทะลุเข้าไปในดวงตา ดวงตาไม่สู้แสง ตามัว เห็นแสงแตกกระจาย หรือมีจุดสีขาวที่กระจกตาดำ ควรรีบไปพบแพทย์ทันที

เอกสารอ้างอิง

• Harvard Health Publishing. Harvard Medical School (2017). Emergencies and First Aid-Removing a Speck From the Eye.
• Mayo Clinic (2020). First Aid. Foreign object in the ear: First aid.
• Whitney, S. WebMD (2021). What Should I Do If Something Gets in My Eye?
• Whitney, S. WebMD (2020). How Should I Clean My Eyes?
• Whitney, S. WebMD (2020). Why Are My Eyes Watery?
• Giorgi, A. Healthline (2019). Foreign Object in the Eye.