Rituximab (ริทูซิแมบ)

Rituximab (ริทูซิแมบ) เป็นยารักษาโรคมะเร็ง ใช้รักษามะเร็งบางชนิด เช่น มะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิดเรื้อรัง มะเร็งต่อมน้ำเหลืองชนิดนอน-ฮอดจ์กิน เป็นต้น โดยยาจะออกฤทธิ์ชะลอหรือยับยั้งการเจริญเติบโตและการกระจายตัวของเซลล์มะเร็งในร่างกาย นอกจากนี้ ยังใช้รักษาโรคข้ออักเสบรูมาตอยด์ ลดอาการปวดข้อหรือข้อบวม โรคหลอดเลือดอักเสบบางชนิด หรืออาจใช้รักษาโรคอื่น ๆ ตามดุลยพินิจของแพทย์

ยา Rituximab มีข้อห้ามใช้และอาจเกิดผลข้างเคียงได้ ดังนั้น การใช้ยาควรอยู่ภายใต้คำแนะนำของแพทย์และเภสัชกรเสมอ

เกี่ยวกับยา Rituximab

กลุ่มยา	ยารักษามะเร็ง
ประเภทยา	ยาตามใบสั่งแพทย์
สรรพคุณ	รักษามะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิดเรื้อรัง มะเร็งต่อมน้ำเหลืองชนิดนอน-ฮอดจ์กิน และข้ออักเสบรูมาตอยด์
กลุ่มผู้ป่วย	ผู้ใหญ่
รูปแบบของยา	ยาฉีด

คำเตือนในการใช้ยา Rituximab

แจ้งให้แพทย์ทราบก่อนหรือหลีกเลี่ยงการใช้ยา Rituximab หากมีประวัติแพ้ยาหรือส่วนประกอบของยาชนิดนี้
แจ้งให้แพทย์ทราบก่อนใช้ยานี้ หากมีประวัติการใช้ยานี้ หรือเป็นโรคตับ ตับอักเสบ โรคไต โรคปอด มีความผิดปกติในการหายใจ ระบบภูมิคุ้มกันร่างกายอ่อนแอ มีการติดเชืื้อ เช่น โรคเริม โรคงูสวัด โรคอีสุกอีใส ไวรัสตับอักเสบบีหรือซี เป็นต้น รวมถึงมีประวัติเป็นโรคหัวใจ เจ็บหน้าอก หรือมีความผิดปกติของจังหวะการเต้นหัวใจ
แจ้งให้แพทย์ทราบก่อนใช้ยานี้ หากกำลังใช้ยารักษารูมาตอยด์ เช่น ยาอะดาลิมูแมบ ยาโกลิมิวแมบ และยาอีทาเนอร์เซ็บต์ เป็นต้น เพราะยาดังกล่าวอาจทำปฏิกิริยากับยา Rituximab
ยานี้อาจทำให้ผู้ป่วยเป็นโรคทางระบบประสาทพีเอ็มแอล (Progressive Multifocal Leukoencephalopathy: PML) โดยเฉพาะผู้ป่วยที่มีประวัติใช้ยากดภูมิคุ้มกันหรือมีการปลูกถ่ายสเต็มเซลล์ ซึ่งจะมีความเสี่ยงเพิ่มขึ้น
หลีกเลี่ยงการรับวัคซีนเชื้อเป็น (Live Vaccine) หรือหลีกเลี่ยงการใกล้ชิดกับผู้ที่ได้รับวัคซีนเชื้อเป็นในระหว่างที่ใช้ยานี้ เพราะเสี่ยงได้รับเชื้อไวรัส เช่น หัดเยอรมัน คางทูม ไข้เหลือง โรคไข้อีสุกอีใส และงูสวัด เป็นต้น
ระหว่างที่ใช้ยานี้ ให้หลีกเลี่ยงการขับรถ การใช้เครื่องจักรที่เสี่ยงอันตราย หรือการทำกิจกรรมที่ต้องการความตื่นตัว เพราะยาอาจทำให้เวียนศีรษะและทำให้เกิดอันตรายได้
ผู้สูงอายุเสี่ยงเกิดผลข้างเคียงหรือเกิดความผิดปกติต่อหัวใจและปอดจากการใช้ยานี้ได้สูง
ผู้ที่ตั้งครรภ์ วางแผนมีบุตร หรือกำลังให้นมบุตร ควรปรึกษาแพทย์ถึงข้อดีและข้อเสียของยาก่อนใช้เสมอ เพราะการใช้ยานี้ในระหว่างที่ตั้งครรภ์อาจเป็นอันตรายต่อทารกในครรภ์ได้ นอกจากนั้น ผู้ป่วยต้องคุมกำเนิดเพื่อป้องกันการตั้งครรภ์ในระหว่างที่ใช้ยานี้ หรืออย่างน้อย 12 เดือนหลังจากใช้ยานี้ครั้งสุดท้าย

ปริมาณการใช้ยา Rituximab

ปริมาณและระยะเวลาในการใช้ยาขึ้นอยู่กับดุลยพินิจของแพทย์ผู้รักษา โดยมีตัวอย่างการใช้ยา ดังนี้

มะเร็งต่อมน้ำเหลืองชนิดนอน-ฮอดจ์กิน (Non-Hodgkin's Lymphoma)

ผู้ใหญ่ หยดยาเข้าทางหลอดเลือดดำปริมาณ 375 มิลลิกรัม/พื้นที่ผิวหนังของร่างกาย 1 ตารางเมตร สัปดาห์ละ 1 ครั้ง โดยใน 4 ครั้งแรกให้ยาปริมาณ 50 มิลลิกรัม/ชั่วโมง และอาจเพิ่มขึ้นครั้งละ 50 มิลลิกรัม/ชั่วโมง ทุก 30 นาที หากผู้ป่วยสามารถทนต่อยาได้ อาจเริ่มหยดยาเข้าทางหลอดเลือดดำปริมาณ 100 มิลลิกรัม/ชั่วโมง และอาจเพิ่มขึ้นครั้งละ 100 มิลลิกรัม/ชั่วโมง ทุก 30 นาที ปริมาณยาสูงสุดไม่เกิน 400 มิลลิกรัม/ชั่วโมง

กรณีที่ใช้รักษาร่วมกับยาซัยโคลฟอสฟาไมด์ ยาวินคริสทีน และยาเพรดนิโซโลน สำหรับรักษาโรคมะเร็งต่อมน้ำเหลืองชนิดฟอลลิคูลา (Follicular Lymphoma) หรือใช้ร่วมกับยาซัยโคลฟอสฟาไมด์ ยาด็อกโซรูบิซิน ยาวินคริสทีน และยาเพรดนิโซโลน สำหรับรักษามะเร็งต่อมน้ำเหลืองชนิด Diffuse Large B-cell Lymphoma จะใช้ยาปริมาณ 375 มิลลิกรัม/พื้นที่ผิวหนังของร่างกาย 1 ตารางเมตร โดยให้ยาวันแรกในรอบของการทำเคมีบำบัดหลังการให้สเตียรอยด์ และให้ยาเป็นระยะเวลา 8 รอบเคมีบำบัดขึ้นไป

ส่วนผู้ป่วยที่รักษาด้วยยาซัยโคลฟอสฟาไมด์ ยาวินคริสทีน และยาเพรดนิโซโลนเป็นระยะเวลา 6-8 รอบ และอาการของโรคไม่แย่ลง อาจใช้ยาปริมาณ 375 มิลลิกรัม/พื้นที่ผิวหนังของร่างกาย 1 ตารางเมตร/สัปดาห์ โดยแบ่งให้ยา 4 ครั้ง และอาจให้ยาซ้ำทุก 6 เดือน แต่ต้องให้ยาสูงสุดไม่เกิน 16 ครั้ง

ปริมาณยาสำหรับควบคุมอาการ ให้ยาปริมาณ 375 มิลลิกรัม/พื้นที่ผิวหนังของร่างกาย 1 ตารางเมตร/ครั้ง โดยให้ยาทุก 3 เดือนในผู้ป่วยที่ตอบสนองต่อการเริ่มต้นรักษาด้วยเคมีบำบัด หรือให้ยาทุก 2 เดือนหลังเริ่มต้นรักษาด้วยเคมีบำบัดครั้งสุดท้าย ระยะเวลาในการใช้ยาสูงสุดไม่เกิน 2 ปี

ข้ออักเสบรูมาตอยด์

ผู้ใหญ่ หยดยาเข้าทางหลอดเลือดดำปริมาณ 1 กรัม 2 ครั้ง โดยเว้นระยะ 2 สัปดาห์ และใช้ร่วมกับยาเมโธเทรกเซท อาจให้ยาคอร์ติโคสเตียรอยด์ก่อนในแต่ละครั้้งที่ให้ยา เพื่อลดความเสี่ยงการเกิดผลข้างเคียงและอาการรุนแรงจากการหยดยาเข้าทางหลอดเลือดดำ

มะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิดเรื้อรัง

ผู้ใหญ่ ฉีดยาเข้าทางหลอดเลือดดำ 375 มิลลิกรัม/พื้นที่ผิวหนังของร่างกาย 1 ตารางเมตร โดยให้ยาก่อนรักษาด้วยเคมีบำบัดในรอบแรก และตามด้วยฉีดยาปริมาณ 500 มิลลิกรัม/พื้นที่ผิวหนังของร่างกาย 1 ตารางเมตร ในวันแรกของการรักษาด้วยเคมีบำบัดในรอบที่ 2-6

การใช้ยา Rituximab

ใช้ยาตามคำสั่งแพทย์อย่างเคร่งครัด หากมีข้อสงสัยควรสอบถามแพทย์หรือเภสัชกร
แพทย์จะตรวจเลือดก่อนใช้ยา เพื่อป้องกันอันตรายที่อาจเกิดจากการใช้ยานี้ รวมไปถึงในระหว่างที่ใช้ยานี้ ผู้ป่วยก็อาจต้องได้รับการตรวจเลือดอยู่บ่อยครั้ง
ก่อนการใช้ยา Rituximab แต่ละครั้ง แพทย์อาจให้ใช้ยาชนิดอื่นเพื่อป้องกันผลข้างเคียงที่อาจเกิดขึ้นจากการใช้ยา
ระหว่างที่ใช้ยาและหลังจากการใช้ยานี้ แพทย์อาจต้องตรวจการทำงานของตับอยู่บ่อยครั้ง เพราะในผู้ป่วยที่เป็นไวรัสตับอักเสบบีอาจเสี่ยงกลับมาป่วยอีกครั้งหรือมีอาการแย่ลงได้
หากผู้ป่วยต้องเข้ารับการผ่าตัดในระหว่างที่ใช้ยา Rituximab ให้แจ้งกับแพทย์ผู้รักษาก่อนว่ากำลังใช้ยานี้

ผลข้างเคียงจากการใช้ยา Rituximab

การใช้ยา Rituximab อาจทำให้เกิดผลข้างเคียง เช่น มีไข้ หนาวสั่น ปวดตามตัว ปวดข้อ รู้สึกเหนื่อย เป็นหวัด จาม เจ็บคอ และคัดจมูก เป็นต้น หากอาการดังกล่าวไม่หายไปหรือรบกวนการใช้ชีวิตประจำวัน ผู้ป่วยควรไปพบแพทย์

หากพบผลข้างเคียงที่รุนแรงจากการใช้ยา Rituximab ดังต่อไปนี้ ควรหยุดใช้ยาและแจ้งแพทย์ทันที

อาการแพ้ยา เช่น ลมพิษ แน่นหน้าอก หายใจลำบาก ใบหน้าบวม ริมฝีปากบวม ลิ้นบวม หรือคอบวม เป็นต้น
อาการข้างเคียงที่อาจเกิดในระหว่างที่ให้ยา เช่น เวียนศีรษะ อ่อนแรง คัน หายใจไม่อิ่ม แน่นหน้าอก หายใจมีเสียง ไอ และใจสั่น เป็นต้น
ภาวะเกล็ดเลือดน้อย ภาวะเม็ดเลือดขาวนิวโทรฟต่ำ และภาวะโลหิตจาง
ผลข้างเคียงอื่น ๆ ที่อาจเกิดหลังจากที่ได้รับยาหรือหลังจากการรักษาเสร็จสิ้น เช่น มีไข้ หนาวสั่น มีอาการหวัดทั่วไป เจ็บหรือแสบขณะปัสสาวะ เจ็บผิวหนัง มีแผลในปาก มีอาการผื่นผิวหนังรุนแรงพร้อมกับมีรอยช้ำ ผิวซีด หรือมีตุ่มหนอง ผิวแดง บวม หรือรู้สึกอุ่น ๆ เจ็บหน้าอก หัวใจเต้นผิดจังหวะ คลื่นไส้ ปวดท้องรุนแรง ท้องผูก อุจจาระปนเลือดหรือมีสีเหมือนยางมะตอย เป็นต้น
มีการติดเชื้อในสมองหรือไขสันหลัง ซึ่งอาจทำให้มีอาการ เช่น สับสน มีปัญหาเกี่ยวกับความทรงจำ มีการเปลี่ยนแปลงของสภาพจิตใจ ร่างกายอ่อนแรงครึ่งซีก การมองเห็นเปลี่ยนแปลง มีปัญหาในการเดินหรือการพูด เป็นต้น