ความหมาย ถลอก
ถลอก (Abrasion Wound) คือ แผลซึ่งเกิดจากการที่ผิวหนังเสียดสีกับวัสดุที่มีลักษณะหยาบและแข็งจนทำให้เกิดรอยแผล เลือดอาจออกไม่มาก แต่การเสียดสีอาจทำให้ผิวหนังชั้นหนังกำพร้าฉีกขาดได้ แผลชนิดนี้หายเองได้ แต่ต้องรีบทำความสะอาดทันทีที่เกิดแผล เพราะหากปล่อยไว้จะทำให้แผลสกปรกจนเกิดการติดเชื้อ
อาการของแผลถลอก
ส่วนใหญ่แล้วแผลถลอกมักจะเกิดขึ้นบริเวณผิวหนังที่ค่อนข้างบางกว่าและมักสัมผัสพื้นเมื่อล้ม เช่น หัวเข่า ศอก หรือตาตุ่ม โดยแผลถลอกจะมีรอยฉีกขาดอยู่ในระดับหนังกำพร้า ซึ่งอาจมีหรือไม่มีเลือดออกก็ได้ หากไม่มีเลือดออก หรือการฉีกขาดไม่เสียหายมากนักก็หายเองได้ แต่จะต้องทำความสะอาดเพื่อป้องกันไม่ให้เกิดจุดด่างดำซึ่งมาจากสิ่งแปลกปลอมที่ตกค้างอยู่บริเวณแผล แต่ากแผลมีเลือดออก และความลึกหรือขนาดของแผลค่อนข้างใหญ่ แผลที่เป็นก็อาจไม่ใช่แผลถลอก ควรรีบทำความสะอาดแผล และอาจต้องได้รับการดูแลแผลเพิ่มเติม
สาเหตุของแผลถลอก
แผลถลอกเป็นแผลที่มักเกิดขึ้นจากอุบัติเหตุ โดยบาดแผลจะเกิดจากการที่ผิวหนังเสียดสีไปกับวัสดุที่แข็งและมีพื้นผิวหยาบ เช่น พื้นถนน พื้นดิน หรือบริเวณที่มีลักษณะพื้นผิวแหลมคม แต่ไม่ถึงขนาดทำให้แผลเปิดจากการถูกบาดลึกจนทำให้เลือดออกมากหรือเป็นแผลเป็นขนาดใหญ่ได้
การวินิจฉัยแผลถลอก
แผลถลอก เป็นแผลชนิดเปิด (Open Wound) ที่เห็นได้ชัด จึงสังเกตเห็นแผลถลอกได้ด้วยตนเอง โดยแผลถลอกนั้นมีลักษณะเด่นชัด คือ ผิวหนังชั้นกำพร้าฉีกขาด และอาจมีเลือดซึมออกมาเล็กน้อย อีกทั้งแผลจะไม่ลึกมาก แต่ถ้าหากแผลมีขนาดใหญ่และค่อนข้างลึก จะเข้าข่ายแผลชนิดอื่น ต้องไปพบแพทย์เพื่อล้างแผลและรักษาโดยแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ กรณีที่เข้าข่ายว่าควรไปพบแพทย์ ได้แก่
- บาดแผลเกิดที่บริเวณใบหน้า
- ขอบของบาดแผลมีลักษณะขรุขระ หรือเปิดกว้าง ความลึกของแผลมากกว่า ¼ นิ้ว จนสามารถเห็นไขมัน หรือกล้ามเนื้อได้
- ลักษณะของแผลสกปรกมากเนื่องจากไม่สามารถนำเศษสิ่งสกปรกออกจากแผลได้หมด
- ไม่เคยได้รับวัคซีนบาดทะยักในช่วง 5 ปีที่ผ่านมา
- บาดแผลเกิดจากสัตว์หรือมนุษย์กัด หรือข่วน
- บริเวณที่บาดเจ็บเกิดความรู้สึกชา
- เลือดออกไม่หยุด แม้จะได้รับการกดแผลห้ามเลือดโดยตรงแล้ว
- เลือดไม่หยุดไหลภายใน 20 นาที
ในกรณีที่แผลมีขนาดเล็กและไม่มีเลือดออกอาจไม่ต้องรักษา เนื่องจากแผลเหล่านี้หายเองได้ แต่จำเป็นต้องทำความสะอาดไม่ว่าแผลจะใหญ่หรือไม่ เพื่อป้องกันการติดเชื้อ แต่ก่อนที่จะทำความสะอาดแผลควรรอให้เลือดหยุดไหลเสียก่อน ซึ่งส่วนใหญ่แล้วเลือดที่ออกจากแผลถลอกจะหยุดไหลได้เอง หลังจากนั้นจึงค่อยทำความสะอาดแผล ซึ่งมีวิธีดังนี้
- ล้างมือให้สะอาด ก่อนทำแผลทุกครั้งควรล้างมือด้วยสบู่ให้สะอาด ไม่ให้มีเชื้อโรคตกค้างที่มือซึ่งทำให้แผลติดเชื้อได้
- ล้างแผลด้วยน้ำเย็น จะช่วยให้แผลสะอาดขึ้นและช่วยบรรเทาอาการเจ็บให้ลดลงได้ ควรล้างแผลด้วยการให้น้ำไหลผ่านบริเวณแผล และใช้สบู่ทำความสะอาดบริเวณแผล
ภาวะแทรกซ้อนจากแผลถลอก
แม้ว่าแผลถลอกจะสามารถหายเองได้ แต่ถ้าผู้ป่วยไม่รีบล้างแผลตั้งแต่เกิดแผลใหม่ ๆ หรือไม่ดูแลรักษาความสะอาดให้ดีเพียงพอก็อาจก่อให้เกิดภาวะแทรกซ้อนได้ ภาวะแทรกซ้อนที่มักพบได้ในผู้ป่วยที่มีแผลถลอกหรือแผลเปิดชนิดอื่น ๆ คือ ภาวะติดเชื้อ ซึ่งจะยิ่งทำให้แผลแห้งช้าลง ทั้งนี้หากแผลที่เกิดขึ้นนั้นมีอาการเลือดไหลไม่หยุด มีอาการเจ็บ บวมที่แผลมากผิดปกติ หรือมีอาการดังต่อไปนี้ ควรไปพบแพทย์ทันที
- ผิวหนังบริเวณแผลมีสีคล้ำและขยายขนาดมากขึ้น
- มีของเหลวไหลออกมามาก มีหนองสีน้ำตาล สีเขียว หรือสีเหลืองไหลออกมาจากแผล
- หนองที่ไหลออกมามีกลิ่นเหม็นผิดปกติ
- มีไข้สูงกว่า 38 องศาเซลเซียสติดต่อกันมากกว่า 4 ชั่วโมง
- มีก้อนแข็ง บริเวณขาหนีบ หรือรักแร้
- แผลไม่มีทีท่าว่าจะหาย
นอกจากนี้ หากปล่อยการติดเชื้อไว้ไม่รีบรักษาอย่างเร่งด่วน อาจทำให้เกิดภาวะแทรกซ้อนอื่น ๆ ตามมา เช่น
- บาดทะยัก ทำให้มีอาการขากรรไกรค้าง ตัวเกร็ง ชักกระตุก ซึ่งเกิดจากการติดเชื้อที่เป็นสาเหตุของโรคบาดทะยัก
- เนื้อเยื่อใต้ผิวหนังตาย การติดเชื้อที่รุนแรงอาจเป็นสาเหตุของเนื้อเยื่อใต้ผิวหนังตายและทำให้สูญเสียเนื้อเยื่อบริเวณที่ติดเชื้อได้
- เนื้อเยื่อตายชนิดเกิดแก๊ส หากการติดเชื้อที่บาดแผล เป็นการติดเชื้อคลอสติเดียม โบทูลินัม (Clostridium Botulinum) อาจทำให้เกิดการเน่าตายของเนื้อเยื่อและทำให้เกิดแก๊สใต้ผิวหนังจนกลายเป็นตุ่มนูนได้
- เซลล์เนื้อเยื่ออักเสบ (Cellulitis) เป็นการติดเชื้อที่ก่อให้เกิดอาการปวดแสบปวดร้อน หรือเจ็บที่ผิวหนังได้
เนื่องจากแผลถลอกโดยส่วนใหญ่มักเกิดจากอุบัติเหตุ จึงไม่สามารถป้องกันได้อย่างเต็มที่ แต่สามารถลดความเสี่ยงได้ด้วยการระมัดระวังไม่ให้เกิดอุบัติเหตุที่อาจทำให้มีแผลถลอกได้ และหากเกิดแผลถลอกขึ้น ควรรีบทำความสะอาดแผลโดยเร็วที่สุด เพื่อป้องกันการติดเชื้อที่อาจนำมาสู่อาการที่ร้ายแรงในภายหลัง
